Nihil innovetur, nisi quod traditum est
"Makungabikho ukuqamba izinto ezintsha ngaphaya koko kunikezelweyo."
—UPOPE uSaint Stephen I (+ 257)
THE Imvume yeVatican yokuba abefundisi bakhuphe iintsikelelo “kwizibini” zesini esinye kunye nabo bakubudlelwane “obungaqhelekanga” idale umsantsa onzulu kwiCawa yamaKatolika.
Kwiintsuku nje ezimbalwa zokubhengezwa kwayo, phantse kuwo onke amazwekazi (iAfrika), iinkomfa zoobhishophu (umz. Hangari, Pholend), iikhadinali, kunye imiyalelo yenkolo ziweyo ulwimi oluzichasayo kwi Fiducia abaceli (FS). Ngokwengxelo yoonondaba ngale ntsasa evela kwiZenit, "IiNkomfa ze-Episcopal ezili-15 ezivela e-Afrika naseYurophu, kunye needayosisi ezimalunga namashumi amabini kwihlabathi liphela, zithintele, zasikelwa umda, okanye zakunqumamisa ukusetyenziswa koxwebhu kwingingqi yedayosisi, ziqaqambisa ucalucalulo olukhoyo oluyingqongileyo."[1]Jan 4, 2024, Zenit A Ikhasi le Wikipedia kulandela inkcaso Fiducia abaceli ngoku ibala ukuchaswa kwiinkomfa zoobhishophu ezingama-16, iikhadinali ezingama-29 kunye noobhishophu, kunye namabandla asixhenxe nababingeleli, abezenkolo, namarhamente.
Isibhengezo, esibanga ukuba sisayinwe nguPopu, sikwaphikisana nengxelo yakhe yangaphambili kamantyi kwiminyaka emibini ngaphambi kokuphendula umbuzo (dubia) ebuza ukuba umanyano lwabantu besini esinye lungasikelelwa na. Impendulo ke yaba nguhayi ocacileyo: kuphela ngabanye unokucela intsikelelo ekubeni esi sibini “singayi kubonakalisa injongo yokunikela abantu ngabanye kukhuseleko noncedo lukaThixo… amacebo atyhiliweyo kaThixo” (bona Ngaba Sijike Ikona).
Impendulo kwisiphakamiso dubium [“Ngaba iCawe inawo amandla okunika intsikelelo kumanyano lwabantu besini esinye?”] ayizithinteli iintsikelelo ezinikwa abantu ngabanye abanotyekelo lobufanasini, ababonakalisa ukuthanda ukuphila ngokunyaniseka kwizicwangciso zikaThixo ezityhiliweyo njengoko zicetywa yimfundiso yeCawa. Kunoko, ivakalisa ukuba akukho mthethweni ikhona uhlobo lwentsikelelo oluthande ukuvuma umanyano lwabo ngolo hlobo. -Impendulo yeBandla leMfundiso yoKholo kwi-dubium malunga nentsikelelo yomanyano lwabantu besini esifanayo, ngoFebruwari 22, 2021
Nangona kunjalo, uxwebhu olutsha luzama ukwenza ezi ntsikelelo zibe semthethweni ngokutshintsha igama elithi "umanyano" kunye "nesibini", ngaloo ndlela lithethelela "ukuba nokwenzeka kokusikelela izibini kwiimeko ezingaqhelekanga kunye nabantu besini esifanayo. ngaphandle kokuqinisekisa ukuma kwawo ngokusemthethweni okanye ukutshintsha nangayiphi na indlela imfundiso engapheliyo yeCawa ngomtshato.”[2]Fiducia abaceli, Kwintetho Yentsingiselo Yobufundisi Yeentsikelelo Kodwa ehlabathini lonke abefundisi bawugxeka kamsinya lo mdlalo besithi “unengqondo embaxa”,[3]U-Archbishop wase-Emeritus uCharles Chaput "ubuchule",[4]Fr. UThomas Weinandy kunye “nendlela yobuqhophololo nobuqhophololo.”[5]UBhishophu uAthanasius Scheider
Ndikhumbula xa kwakuxoxwa nge trans law, sasikumngcelele kwiParish yase St. [Yenye] enye into… ukusikelela isibini esithandana nesini esinye. Apho ayiseyiyo intsikelelo yabantu, kodwa yeso sibini, kunye nesithethe sonke seCawa, nkqu noxwebhu olusuka kwiminyaka emibini edlulileyo, luthi akunakwenzeka ukwenza oku. —UKhadinali Daniel Sturla, uBhishophu Omkhulu waseMontevideo, eUruguay, ngo-Dec. 27, 2023,I-Catholic News Agency
Ekubeni uxwebhu luphatha amaqabane ngokuchanekileyo phantsi kwenkalo yobudlelwane, umsebenzi wayo ochazayo ungowona ungendawo kwaye unobungozi obukhulu, uquka kububanzi bentsikelelo into enokuthi ingayisikeleleka. —UGqr. UChristopher Malloy, uSihlalo kunye noNjingalwazi weTheology kwiYunivesithi yaseDallas, ngoDisemba 30, 2023; Catholicworldreport.com
Enyanisweni, uJohn Paul II walumkisa ngemigudu yehlabathi yokunika intsingiselo yegama elithi “isibini” esahlukanisiweyo neeyantlukwano zesini:
Ixabiso lokungaqhawulwa komtshato liya likhanyelwa ngakumbi; Amabango enziwayo ukuba amkelwe ngokusemthethweni ide facto ubudlelwane ngokungathi bathelekiseka nemitshato esemthethweni; kwaye kwenziwa iinzame zokwamkela inkcazo yesibini apho umahluko wesini uthathwa njengobalulekile. -Ecclesia eYurophun. 90, Juni 28, 2003
Ukanti abanye, abafana noobhishophu baseKhanada, banikela ingcaciso elunge ngakumbi besithi “Umgaqo osisikhokelo kwiSindululo sisibakala sokuba kwa kanye isicelo sentsikelelo simele ukuvuleleka kwinceba kaThixo yaye sinokuba sisihlandlo sokukholosa ngakumbi ngoThixo. ”[6]ccb.ca Noko ke, loo nto icinga ukuba isibini—esele sikwimeko yesono esinzulu—eneneni, sifuna inceba kaThixo. Kwaye ukuba kunjalo, oku kuphakamisa omnye umbuzo:
Kutheni becela le ntsikelelo njengesibini, kungekhona njengomntu omnye? Kakade ke, umntu ongatshatanga onale ngxaki yokuthandana kwabantu besini esifanayo unokuza acele intsikelelo yokoyisa izilingo, akwazi, ngobabalo lukaThixo, ukuphila ngokunyulu. Kodwa njengokuba engatshatanga, akayi kuza neqabane lakhe - oku kuya kuba yimpikiswano endleleni yakhe yokuphila ngokuthanda kukaThixo. —UBhishophu uAthanasius Schneider, ngoDisemba 19, 2023; Youtube.com
Ukujija iGunya likaPopu
Kubonakala ngathi yonke imihla, iindaba zabefundisi abangakumbi bezigatya Fiducia abaceli (FS) yenza izihloko zeendaba.[7]umz. UBhishophu wasePeru uvala iintsikelelo zesini esifanayo; elamav.com; Abefundisi baseSpeyin benza isicelo sokuba ichithwe iFS; infovaticana-com; Abefundisi baseJamani bayayikhaba iFS njengephikisanayo, cf. elamav.com Enyanisweni, isithethe saseMpuma seCawa yamaKatolika siye sathi “hayi” koko iFS ikubiza ngokuba “luphuhliso olutsha” lweentsikelelo.[8]cf. www.yiyinim.at Oku kuye kwabangela ingxaki engazange ibonwe ngaphambili apho oobhishophu bechasa uxwebhu, olutyobelwa ngupopu, abathi “akunakwenzeka” ukuluphumeza njengoko lubhaliwe.
Kodwa iqaqobana labahlalutyi abanempembelelo kumajelo asekuhlaleni lihlasela nabaphi na abefundisi okanye amarhamente avakalisa inkxalabo ngolwimi oluphikisanayo lweFS. Bathi iMagisterium (kaFrancis) ithethile, imele ithotyelwe ngaphandle kwamathandabuzo, nokuba upopu akanakuphosisa kwanakwindawo yakhe “yobumantyi eqhelekileyo.”
Noko ke, iingxoxo zabo ziyanuka i-ultramontanism, uqhekeko lwale mihla apho amagunya oopopu ebaxwa kakhulu, egqwesa imida yempembelelo yoopopu yokungasileli.
The IKatekism yeCawa yamaKatolika ithi:
UPontiff waseRoma, intloko yekholeji yoobhishophu, uyakonwabela oku kungenzeki ngenxa yesikhundla sakhe, xa, njengomfundisi omkhulu nomfundisi wabo bonke abathembekileyo - oqinisekisa abazalwana bakhe elukholweni, evakalisa ngesenzo esicacileyo imfundiso ephathelele ukholo okanye ukuziphatha... —N. 891
Le i ikhedarera isenzo-esihlalweni sikaPetros-kwaye esinqabileyo kuloo nto. Kakade ke, umva ngoko kuyinyaniso, ukuba upopu unokuba njalo iimpazamo xa esebenzisa lonke igunya lakhe lokufundisa okanye “umagisterium.”[9]Oopopu bazenzile kwaye benza iimpazamo kwaye oku akumangalisi. Ukungaphumeleli kugciniwe ikhedarera [“Esihlalweni” sikaPeter, oko kukuthi, ukuvakaliswa kwemfundiso esekwe kwiNkcubeko eNgcwele]. Akukho papa kwimbali yeCawa abake benza ikhedarera iimpazamo. —ISityhi. UJoseph Iannuzzi, umfundisi wezakwalizwi kunye nengcali yokholo
Omnye umzekelo onjalo kwimbali yeCawa yayinguPopu Honorius owacebisa ukuba uKristu “wayenentando enye” kuphela (iCawa, kamva, yaqinisekisa ukuba imfundiso “yentando emibini” kaKristu). UPopu Agatho (678-681) wayeya kuwagxeka kamva amazwi kaHonorius. Nangona kunjalo, nanku umzekelo apho upopu eneneni anokungacacanga, adideke, enze impazamo, kwaye afune ukulungiswa. Ityala lokugqibela likapopu kwimpazamo yezakwalizwi yayinguYohane XXII (1316 – 1334) xa wayefundisa ingcamango yakhe yokuba abaNgcwele baya kunandipha umbono oqaqambileyo emva koMgwebo wokuGqibela ekuBuyeni kweSibini kukaKristu. UBhishophu uAthanasius Schneider uthi ukunyangwa kwelo tyala ngaloo maxesha kwakukho ngolu hlobo lulandelayo: kwakukho izibongozo zikawonke-wonke (iYunivesithi yaseParis, uKumkani uPhilip VI waseFransi), ukuchaswa kweengcamango zikaPopu eziphosakeleyo ezenziwa ngeempapasho zezakwalizwi, nokulungiswa kobuzalwana. egameni likaKhadinali uJacques Fournier, owathi ekugqibeleni waba lilandela lakhe njengoPopu Benedict XII (1334 – 1342).”[10]UBhishophu Athanasius Schneider, imvzabatshali.com
Kwaye okokugqibela, kumaxesha ethu, amagqabantshintshi kunye nezimvo malunga nezitofu zokugonya okanye ukutshintsha kwemozulu azibandakanyi imfundiso yeCawe kwaye azibopheleli ngokuziphatha kumaKristu athembekileyo njengoko zingaphaya kombono wobuchule bobufundisi.[11]Umfundisi uJoseph Iannuzzi, i-STL, i-S. Th.D., i-Newsletter, i-Fall 2021; cf. Kukho iBarque enye kuphela
Upopu akanakwenza uqhekeko xa ethetha ikhedarera, le yimfundiso yokholo. Kwimfundiso yakhe ngaphandle kwe iingxelo ex cathedra, nangona kunjalo, unokwenza izinto ezingaqondakaliyo kwiimfundiso, iimpazamo kunye noqhekeko. Kwaye ekubeni upopu engafani neCawa iphela, iCawa yomelele kunoPopu onesono okanye ophambukayo. Kwimeko enjalo ubani ufanele amlungise ngentlonelo (ephepha nje ingqumbo yobuntu nentetho engafanelekanga), mxhathise ngendlela ebeya kuxhathisa ngayo ubawo ongendawo wentsapho. Ukanti, amalungu entsapho akanakuvakalisa ukuba uyise ongendawo ushenxisiwe ekubeni ngutata. Banokumlungisa, bangavumi ukumthobela, bazahlule kuye;[12]hayi ukwahlukana, kodwa ngokucacileyo ukwahlulwa koko kungahambelaniyo neSiko eliNgcwele. kodwa abanakuvakalisa ukuba ususiwe. —UBhishophu Athansius Schneider, ngoSeptemba 19, 2023; imvzabatshali.com
Ngelixa abanye bephikisana nenkcazo yokuba upopu unokuba ngumqhekeki,[13]cf. Ngaba UPopu Angaba ngumwexuki? iCatechism icacile ukuba upopu unokwenza iimpazamo ezithile eziphosakeleyo ngaphandle kwe ex icathedra Izenzo ezisenokufuna ukulungiswa komntwana kwabo baphathiswe ukutolika iLizwi likaThixo.
Umsebenzi wokutolika iLizwi likaThixo ngokunyanisekileyo uphathiswe kuphela iMagisterium yeCawa, oko kukuthi, kuPopu kunye noobhishophu ngobudlelane naye. --CCC, 100
Kodwa i-neo-ultramontanists iya kunyanzelisa ukuba oobhishophu bathobele noba yintoni uPontiff uthi - naxa kuyingxaki ngokwezakwalizwi. Baza kucaphula uPopu Leo XIII, owabhala:
Ngako oko ke kukwaPope ukugweba ngokusemthethweni izinto eziqulethwe zizihlabo ezingcwele, kunye nokuba zeziphi iimfundiso ezihambelanayo, kunye nokuba zeziphi ezingavumelaniyo nazo; kananjalo, ngenxa yeso sizathu, sibonakalalisa izinto ezimelwe kukwamkeleka, neziya kugatywa, kungenganto; oko kufuneka kwenziwe kunye noko kufuneka sikuphephe ukuzenza, ukuze sizuze usindiso olungunaphakade. Kuba, ngenye indlela, bekungayi kubakho toliki eqinisekileyo yemithetho kaThixo, kwaye bekungayi kubakho nasiphi na isikhokelo esikhuselekileyo esibonisa umntu indlela afanele ukuphila ngayo. -Sapientiae Christianae, n. I-24
UPost-Pentekoste uPetros… ikwanguloo Petros owathi, ngenxa yokoyika amaJuda, wakhanyela inkululeko yakhe yobuKrestu (Galati 2 11-14); kwaoko uliliwa nesikhubekiso. Kwaye akuzange kube njalo kuyo yonke imbali yeCawa ukuba uPapa, owalandela uPetros, ube nguPetra kunye noSkandalon ngokukhawuleza - zombini ilitye likaThixo kunye nesikhubekiso? —UPOPE BENEDICT XVI, osuka I-Das neue Volk Gottes, iphe. 80ff
Ukulandela uMagisterium oyiQiniso
Oku kuzithoba kwenkolo yengqondo kunye nentando kufuneka kuboniswe ngendlela ekhethekileyo kwi yinyani imagisterium kaPontiff waseRoma, naxa engathethi ikhedarera... —N. 25, IVatican.va
Nokuba kwenzeka ntoni na, musa ukumka kwiimfundiso zeMagisterium eyinyani yeCawe kaYesu wam. -UMama wethu kuPedro Regis, ngoFebruwari 3, 2022
Bantwana bam, thandazelani iCawe kunye nababingeleli abangcwele ukuba bahlale bethembekile kwiMagisterium yokwenyani yokholo. -UMama wethu kuGisella Cardia, ngoFebruwari 3, 2022
Bantwana, thandazelani ukuba uMagisterium wokwenyani weCawa ungalahleki. -Inenekazi lethu laseZaro ukuya kuAngela, Julayi 8, 2023
Into ebumba oomantyi “bokwenyaniso” okanye “obunyanisekileyo” bakapopu okanye oobhishophu kuxa bedlulisela oko sele kudluliselwe kubo yaye kuvisisana “nediphozithi yokholo.”[14]khangela Yintoni "iMagisterium eyiNyaniso" Njengoko uKristu wayalela abapostile bakhe ngaphambi kokunyuka kwakhe:
Upopu akanguye owongamileyo ngokupheleleyo, oneengcinga neminqweno ingumthetho. Ngokuchasene noko, ulungiselelo lukapopu lusisiqinisekiso sokuthobela uKristu nelizwi lakhe. —UPOPE BENEDICT XVI, iHomily kaMeyi 8, 2005; I-San Diego Union-Tribune
Nakuphi na ukubonakaliswa kwemfundiso okanye uqheliselo olungavisisaniyo nesityhilelo esingokobuthixo, esiqulethwe kwiZibhalo eziNgcwele nakwiSiko leCawa, asinakuba yinkqubo yokwenene yobulungiseleli babapostile okanye kaPetrine yaye simele silahlwe ngabathembekileyo. — UKhadinali Raymond Burke, owayesakuba lilungu lePostile Signatura, elona gunya liphakamileyo lenkundla eCaweni phantsi kukaPopu; Ngo-Epreli 19, 2018; ncronline.org
... banokufumana intsikelelo yokukhula elubabalweni kunye nempumelelo yemigudu yabo yokuziphatha kunye namanyathelo abo alandelayo kwicala elilungileyo, kodwa hayi njenge isibini ngenxa yokungaqondi nokungenakwenzeka kwentsikelelo enjalo. —UBhishophu Marian Eleganti, ngoDisemba 20, 2023; elamav.com ku kath.net
Ababoneleli beFiducia ayisiyiyo “yeMagisterium yokwenyani” kwaye ke ayibophelelanga kuba oko kungqinisiswayo kuyo ayiqukwanga kwilizwi likaThixo elibhaliweyo okanye elidlulisiweyo nelithi iBandla, uPontifi waseRoma okanye iKholeji yooBhishophu, ngokuqinisekileyo, oko kukuthi. ngomgwebo ondilisekileyo, okanye ngeMagisterium eqhelekileyo neyomhlaba wonke, uceba ukukholelwa njengoko kutyhilwe ngokobuthixo. Umntu akanakukwazi nokubambelela kuko ngesivumelwano sonqulo sokuthanda nengqondo. —Umfundisi wezakwalizwi uBawo uNicola Bux, owayesakuba ngumcebisi kwiDicastery for the Doctrine of the Faith; NgoJanuwari 25, 2024; zingcang.co.uk
Ukuyibeka ngokufutshane, ukungacaci kwangabom kwe Fiducia abaceli ivula ucango malunga nako konke ukubhukuqwa komtshato okufunwa ziintshaba zokholo, kodwa kwaloo nto ifanayo ithetha ukuba uxwebhu alunamazinyo. —Fr. UDwight Longnecker, ngoDisemba 19, 2023; idightlongenecker.com
Noko ke, bambalwa ukuba bakho abaphikisana nale miba yeSibhengezo, eneneni evisisanayo nesithethe esiNgcwele. Kwaye abefundisi bebesoloko benika iintsikelelo kubantu ngabanye ngaphambi kolu xwebhu. Endaweni yoko, "yinto entsha yokwenyani" yokuba umntu unokusikelela "isibini", njengoko iFS iqinisekisa, ngelixa ijonge ubudlelwane bezesondo obungaphakathi obenza babe sibini kwindawo yokuqala. Ngamanye amazwi, olu shicilelo olutsha lweendaba ukunyanzela oobhishophu ukuba bayamkele le meko yokulalanisa.
Isilumkiso seNkosikazi yethu kunye noBukho...
Imimoya echaseneyo iya kushenxisa i-Great Vessel kude nechweba elikhuselekileyo kwaye inqanawa enkulu eyaphukelwa yinqanawa iya kubangela ukufa kwabaninzi babantwana bam abahluphekayo. Ndinike izandla zakho ndikukhokelela kuNyana wam uYesu. [Isitya] siya kukhukuliswa ngenxa yesiphoso somphathi, kodwa uYehova uya kubanceda abantu bakhe. —UJanuwari 1, 2024
Umsebenzi womtyholi uya kungena naseCaweni ngendlela yokuba umntu abone amakhadinali aphikisana neekhadinali, oobhishophu nxamnye noobhishophu. Ababingeleli abandihlonelayo baya kugculelwa baphikiswe yimikhosi yabo… iicawa nezibingelelo ziphangiwe; Icawe iyakugcwala ngabo bamkela ukuyekethisa kwaye idemon iya kucinezela ababingeleli abaninzi kunye nemiphefumlo ezingcwalisiweyo ukuba iyeke inkonzo yeNkosi… -Ku-Sr. Agnes Sasagawa wase-Akita, eJapan, nge-13 ka-Okthobha ka-1973
The dragon “yinyoka yakudala, leyo kuthiwa nguMtyholi, uSathana ke, lowo ulilahlekisayo elimiweyo liphela;IsAm 12:9). I ngqu zulwano Yinto engalinganiyo: inamba ibonakala yoyisa, kukhulu ukuzidla kwayo phambi komfazi ongenakuzilwela nobandezelekileyo. Qhubeka ucinga ngoMariya, esazi ukuba “ukho njengomama yaye unesabelo kwiingxaki ezininzi ezintsonkothileyo namhlanje ezithwaxa ubomi babantu ngabanye, iintsapho, nobezizwe” yaye “unceda abantu abangamaKristu kumlo oqhubekayo phakathi kokulungileyo nokubi, ukuze aqinisekise ukuba ‘unceda abantu abangamaKristu kumzabalazo oqhubekayo phakathi kokulungileyo nokubi, ukuze aqinisekise ukuba’ ‘ ayiwi, okanye, ukuba ithe yawa, iya kuvuka kwakhona.” -Ecclesia eYurophun. 124, Juni 28, 2003
Bantwanana, makungabikho namnye unikhohlisayo;
Umntu owenza ubulungisa ulilungisa;
kanye njengoko yena elilungisa.
Lowo usenza isono ungokaMtyholi;
ngokuba uMtyholi wone kwasekuqalekeni.
Eneneni, uNyana kaThixo wabonakaliswa ukuba ayitshabalalise imisebenzi kaMtyholi . . .
Ngele ndlela,
abantwana bakaThixo nabantwana bakaMtyholi babonakalaliswe;
Akukho namnye usilelayo ukwenza ubulungisa, ungokaThixo;
kwanomntu ongamthandiyo umzalwana wakhe.
(Namhlanje UkuFunda kweMisa yokuqala)
UkuFunda okudibeneyo
Omnye unyaka… enkosi ngeyakho
imithandazo nenkxaso
Ukuhamba noMark kwi The Ngoku iLizwi,
cofa kwibhena engezantsi ukuya rhuma.
I-imeyile yakho ayizokwabelwana naye nabani na.
Ngoku kwiTelegram. Cofa:
Landela uMarko kunye "nemiqondiso yamaxesha" yemihla ngemihla kum:
Landela imibhalo kaMarko apha:
Mamela oku kulandelayo:
Imihlathi
↑1 | Jan 4, 2024, Zenit |
---|---|
↑2 | Fiducia abaceli, Kwintetho Yentsingiselo Yobufundisi Yeentsikelelo |
↑3 | U-Archbishop wase-Emeritus uCharles Chaput |
↑4 | Fr. UThomas Weinandy |
↑5 | UBhishophu uAthanasius Scheider |
↑6 | ccb.ca |
↑7 | umz. UBhishophu wasePeru uvala iintsikelelo zesini esifanayo; elamav.com; Abefundisi baseSpeyin benza isicelo sokuba ichithwe iFS; infovaticana-com; Abefundisi baseJamani bayayikhaba iFS njengephikisanayo, cf. elamav.com |
↑8 | cf. www.yiyinim.at |
↑9 | Oopopu bazenzile kwaye benza iimpazamo kwaye oku akumangalisi. Ukungaphumeleli kugciniwe ikhedarera [“Esihlalweni” sikaPeter, oko kukuthi, ukuvakaliswa kwemfundiso esekwe kwiNkcubeko eNgcwele]. Akukho papa kwimbali yeCawa abake benza ikhedarera iimpazamo. —ISityhi. UJoseph Iannuzzi, umfundisi wezakwalizwi kunye nengcali yokholo |
↑10 | UBhishophu Athanasius Schneider, imvzabatshali.com |
↑11 | Umfundisi uJoseph Iannuzzi, i-STL, i-S. Th.D., i-Newsletter, i-Fall 2021; cf. Kukho iBarque enye kuphela |
↑12 | hayi ukwahlukana, kodwa ngokucacileyo ukwahlulwa koko kungahambelaniyo neSiko eliNgcwele. |
↑13 | cf. Ngaba UPopu Angaba ngumwexuki? |
↑14 | khangela Yintoni "iMagisterium eyiNyaniso" |
↑15 | Umfundisi u-aeternus, Ch. 4:6 |
↑16 | cf. Ubuqaqawuli benyaniso |
↑17 | cf. Ngaba UPopu Angaba ngumwexuki? |
↑18 | “Ningawadeli amazwi abaprofeti; nibambelele nkqi koko kulungileyo.”—1 Tesalonika 5:20-21. |